Sau một hồi leo dốc liên tục trên quãng đường gập ghềnh gần 2km, anh Dinh (xã Hướng Hóa, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) dừng lại, chỉ tay vào lô đất trống ngổn ngang đất đá ở lưng chừng núi: “Ở đó, anh trồng trẩu và lát hoa ở đó. Diện tích lô này là 1,6 héc-ta”.

Giữa cái nắng oi ả ban trưa đầu mùa khô ở Bắc Hướng Hóa, anh Hồ Văn Dinh, 49 tuổi, ở thôn Nguồn Rào Pin (xã Hướng Sơn, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị), một tay cầm rựa, men theo ven suối, thoăn thoắt sải bước tiến về hướng ngọn núi Tà Bang sừng sững.

Được biết, do tác động của đợt thiên tai tháng 10/2020, đã xuất hiện vài vết nứt lớn ở ngọn núi này, khiến chính quyền địa phương sau đó phải khẩn trương tổ chức di dời 32 hộ dân nằm ở khu vực chân núi để đảm bảo an toàn tính mạng người dân trước nguy cơ sạt lở.

Sau một hồi leo dốc liên tục trên quãng đường gập ghềnh gần 2km, anh Dinh dừng lại, chỉ tay vào lô đất trống ngổn ngang đất đá ở lưng chừng núi: “Ở đó, anh trồng cây trẩu và cây lát hoa ở đó. Diện tích lô này là 1,6 héc-ta”.

Trông từ xa, khu vực này quả đúng là đất trống đồi trọc, cằn cỗi, trơ trọi, ngoài cỏ và cây bụi thấp, ngỡ như không có gì có thể mọc nổi. Nhưng khi đến gần, không khó để nhận ra những cây trẩu non cao tầm gang tay đang vươn mình lên khỏi mặt đất. Lác đác là những cây lát hoa cao hơn được trồng xen với trẩu.

Trồng cây trẩu ở xã Hướng Hóa, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

“Nhà anh có 3 đứa con trai đều đã lập gia đình. Vợ chồng anh huy động cả mấy đứa con trai và con dâu cùng trồng trong 3-4 ngày liên tục. Sau khi trồng hơn 3 tháng đến nay, anh có thể khẳng định rằng tỷ lệ sống của cây là gần 100%”, hai tay vun đất cho cây, anh Dinh hồ hởi chia sẻ.Gia đình anh Dinh là một trong 100 hộ gia đình ở 4 thôn (Hồ, Nguồn Rào Pin, Ra Ly Rào và Xy Ry) thuộc 2 xã Hướng Sơn và Hướng Phùng được dự án PROSPER hỗ trợ một phần kinh phí công lao động để trồng rừng trong năm 2021.

Dự án này do Liên minh châu Âu và MCNV đồng tài trợ. Tổng cộng, 100 hộ gia đình này, trên diện tích đất lâm nghiệp giao hộ gia đình, đã trồng trẩu hỗn giao với các loài cây bản địa khác (lõi thọ, lát hoa và xoan nhừ) với tổng diện tích 139,4 héc-ta.

Công thức trồng cho mỗi héc-ta là 1.333 cây, bao gồm 1.067 cây trẩu và 266 cây bản địa khác. Cũng trong năm 2021, MCNV thí điểm trồng trẩu chống sạt lở ở một số nơi thuộc các xã Hướng Sơn, Hướng Lập và Hướng Việt với tổng diện tích 42 héc-ta.

Trước đó, trong năm 2020, dự án cũng đã hỗ trợ 2 thôn khác ở xã Hướng Phùng trồng rừng tương tự trên diện tích gần 120 héc-ta. Như vậy, tính đến nay, sau 2 năm, dự án PROSPER đã hỗ trợ người dân ở khu vực Bắc Hướng Hóa trồng rừng trên tổng diện tích khoảng 300 héc-ta.

“Trồng trẩu trước hết là để góp phần giữ đất, giữ nguồn nước. Cây này dễ trồng và phù hợp với thổ nhưỡng ở đây”, anh Dinh tiếp tục trò chuyện “Về lâu dài, cây này đem lại lợi ích kinh tế. Cứ đến mùa quả trẩu chín, nhà nào cũng đi nhặt hạt trẩu bán cho thương lái để có thêm thu nhập.”

Theo anh Dinh, trong mấy năm gần đây, hạt trẩu tươi có giá bình quân khoảng 5.000 đồng – 6.000 đồng/kg, còn hạt trẩu đã phơi khô thì có giá cao hơn gần gấp đôi.

Khi được hỏi gia đình anh kiếm thêm thu nhập khoảng bao nhiêu từ một vụ thu hoạch hạt trẩu, anh cười xuề: “Chịu thôi, anh không biết tính toán. Chỉ biết là có thêm tiền để mua mắm, mua muối, mua lương thực cho gia đình”.

Anh Dinh trồng cây trẩu, cây lát hoa…

Biết được giá trị của cây trẩu, anh Dinh và gia đình đã trồng trẩu từ hơn 10 năm trước trên một lô đất khác của gia đình có diện tích 1,2 héc-ta, cách lô đất mới trồng không xa. Mỗi vụ thu đến, khi quả trẩu chín, vợ chồng anh lại đến đó thu nhặt hạt để bán.Theo khảo sát do MCNV thực hiện năm 2020, khu vực Bắc Hướng Hóa có khoảng 2.400 héc-ta trồng cây trẩu trồng xen và 300 héc-ta trồng phân tán hộ gia đình, tạo nên sản lượng hạt khô lên đến 1.500 tấn, có giá trị kinh tế tương đương 15 tỷ đồng/năm.

Ước tính, mỗi héc-ta rừng trẩu, nếu được trồng và chăm sóc tốt, sau 4 năm cho sản lượng 3-4 tấn hạt khô, đem lại giá trị kinh tế 30-40 triệu đồng/năm.

Nhận ra giá trị kinh tế và môi trường từ cây trẩu, gần đây, huyện Hướng Hóa đã đưa cây trẩu vào danh mục các loài cây trồng trọng điểm trong kế hoạch thực hiện đề án trồng 1 tỷ cây xanh của Chính phủ giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.